Bordspel zondag: Hoort kans thuis in strategische bordspellen?

Wat is dit? Bordspel zondag? Het heeft even geduurd, maar we zijn weer terug. We zijn door de bordspellen die we gekregen hebben op Spiel heen. En er is geen betere afsluiter dan bordspel zondag!

Deze keer gaan we het hebben over kans in bordspellen. Sommigen hebben er een hekel aan. Anderen kunnen de dobbelstenen nauwelijks neerleggen. Het spreekt natuurlijk voor zich dat een spel als Yahtzee of zelfs Poker kans bevat; ze werken niet zonder. Daarom gaan we het nu meer over strategische bordspellen hebben. Hoort kans daar wel in thuis, of zijn ze beter zonder? Om een discussie te beginnen hebben wij drie argumenten voor en twee tegen op een rij gezet.

De voornaamste reden dat bordspellen vaak kans gebruiken is afwisseling. Zonder willekeur is een spel steeds hetzelfde. Denk bijvoorbeeld aan de klassieke spellen zoals Schaken of Dammen. De opstelling en opties zijn rigide. Dat betekent niet dat elk potje hetzelfde is. Maar het heeft wel als gevolg dat een computer het spel kan ‘oplossen’, waardoor je in plaats van strategie ook gewoon kan onthouden wat de goede zetten zijn.

Daarnaast houdt afwisseling een spel ook fris. Een goed voorbeeld is een van onze favoriete spellen, Onitama. Met de willekeurige kaarten zijn je opties elke keer anders, wat een vrij simpel spel steeds net even anders maakt. Dan verveelt het veel minder snel. In vergelijking met Schaken heeft Onitama maar twee soorten stukken, een totaal van tien stukken op het bord en vijfentwintig vakjes. Schaken heeft zes verschillende soorten stukken, 32 stukken op het bord en 64 vakjes. Maar door de willekeurige kaarten is elk potje Onitama even goed spannend.

In een zekere zin is een spel zonder kanselementen puur. Er zijn geen toeters en bellen die je afleiden van het spel en jouw plan. Schaken is een spel dat puur denken is. Het heeft al die poespas niet nodig. Je gaat ervoor zitten, denkt een tijd na en verplaatst dan een enkel stuk. Daarnadoet je tegenstander hetzelfde. En in die enkele zet zit schoonheid.

Dat is maar goed ook. Hoewel de individuele regels van Schaken niet zo ingewikkeld zijn, kan je op om de beurt maar liefst twintig verschillende zetten maken. Je tegenstander kan daar weer op reageren met twintig andere zetten. Dit komt neer op vierhonderd verschillende opstellingen na maar twee beurten! Soms wil je je gewoon hierop kunnen richten, en wil je je geen zorgen maken over wat er gebeurt als je een 1 rolt, of als dat er misschien net op het verkeerde moment een monster spawnt. Bah!

Luister niet naar wat iedereen tegen je zegt. Kans heeft absoluut een plek in strategie. Het is niet enkel iets dat jouw perfect doordachte plannen soms kan dwarsbomen. Kans dwingt je vloeiend te blijven denken en je aan te passen aan de situatie.

Een prachtig voorbeeld is het Kriegspiel. Een wargame die in de 19e eeuw werd gebruikt in Duitsland om legerofficieren te trainen. Het bleek effectief, en Duitsland kreeg veel macht. Toen Japan deze lesstrategie oppikte werd zij echter verrast. Het land had veel minder succes. Dit komt omdat zij de dobbelstenen negeerde en uitging van een gemiddelde rol. Als gevolg leerden de officiers zich niet naar de situatie aan te passen of om met tegenslagen om te gaan.

In kaartspellen zoals Hearthstone en Magic keert dit ook terug. Ervaren spelers weten wanneer ze een risico moeten nemen en wanneer dat onverstandig is. Als je voor staat ga je nadenken over manieren waarop je nog zou kunnen verliezen, en hoe je die tegenwerkt. Wat moet je achter houden om rekening te houden met een potentieel probleem? Aan de andere kant, als je achter staat kan je waarschijnlijk beter nadenken over die ene manier waarop je nog kan winnen, en speel je alsof dat sowieso gaat gebeuren.

Laten we even eerlijk zijn: kans is niet altijd eerlijk. Het zit in zijn aard. En soms is dat frustrerend. Ben je Gloomhaven aan het spelen, en is dat alweer de vierde crit die een monster op jou heeft? Als jij dan voor de tweede keer een crit fail trekt, en daar tussenin ook nog een -2 had kan je speelplezier wel flink verzuren. Zeker als je goed bedachte plan dan net tekort komt. Het is niet gek dat sommige groepen ervoor kiezen crits te negeren en ze te behandelen als +0.

Hoewel kans zoals eerder gezegd wel degelijk een plekje kan hebben in strategie, zorgt het er ook voor dat de beste speler niet altijd wint, en dat het beste plan niet altijd leidt tot de overwinning. Verliezen omdat alles tegen zit voelt toch anders dan verliezen omdat je tegenstander je te slim af was. En hoewel je wel rekening kan proberen te houden met zoveel mogelijk factoren zal je op een gegeven moment toch keuzes moeten maken. Zeker als de dingen die kunnen gebeuren tegenovergestelde maatregelen van je vragen ter voorbereiding.

Dus kans kan ervoor zorgen dat je onterecht verliest. En dat is naar. Maar hier staat wel wat tegenover. Het is in zekere zin het rubber banding dat we kennen van bijvoorbeeld Mario Kart. Het geeft de verliezer een kans, en het zorgt ervoor dat zwakkere spelers het ook naar hun zin kunnen hebben. Het is waarom experts onderling misschien items uitzetten in Mario Smash, maar ze thuis met de familie of vrienden meestal aan staan.

Een groot probleem met Schaken is hoe het eigenlijk alleen leuk, spannend en interessant is als de twee spelers min of meer aan elkaar gewaagd zijn. Als twee titanen het tegen elkaar opnemen, zoals Carlsen versus Nepomniachtchi, kan het leiden tot een duel waar we het weken later nog over hebben. Maar als de een veel beter is dan de ander, is de pret er bijzonder snel af.

Hou jij van bordspellen, maar zijn je vrienden er iets minder weg van? Dan wordt het knap lastig om ze te overtuigen iets te spelen dat puur strategie is. Je maakt ze een aantal keer in. En dan zijn ze op het spel, en misschien ook wel de hobby uitgekeken. Natuurlijk kan je proberen je in te houden, maar dat is dan weer niet leuk voor jou. Daarentegen kan kans ervoor kan zorgen dat je af en toe verliest zodat je onervaren vrienden kunnen lachen. Dan doe je even chagrijnig voor het publiek. Maar diep van binnen ben je alleen maar blij dat zij het naar hun zin hebben. Zo wordt de kans dat er nog eens een bordspel op tafel komt weer een beetje groter!

Dit waren wat van onze gedachten over kans in strategische bordspellen. We zijn ook wel benieuwd naar jullie. Hoort kans thuis in iets strategisch of kunnen zulke spellen beter puur blijven? Laat het vooral weten in de comments! En voor andere opmerkingen en vragen zijn we er natuurlijk ook.