Bordspel van de week: Onitama

Vorige week hadden we het over de broertjes en zusjes van Schaken. Maar in de moderne bordspelwereld zijn er ook talloze kinderen. Van 3D Schaken tot Atoomschaken. De keuze is reuze. Veel van deze nakomelingen nemen zichzelf niet zo serieus. Het is moeilijk je te verdiepen in een spel dat bumperschietschaak heet, maar er zijn ook anderen die het anders aanpakken en proberen iets moois in hun eigen recht te zijn. Een voorbeeld daarvan is Onitama. Welkom bij bordspel van de week.

Vind je Schaken wel interessant, maar wou je dat het niet altijd hetzelfde was? Wil je die afwisseling, maar niet als dat komt met regels die het spel veel ingewikkelder maken? Vind jij vechtkunst wel wat? Hou je van een simpele schoonheid, zonder toeters en bellen? Wil je een spel op kunnen zetten en op kunnen ruimen in een minuut? En een potje spelen in tien? Dan is Onitama misschien iets voor jou.

Onitama-ontwerper Shimpei Sato is iemand die door had dat de schoonheid van schaken in zijn complexiteit ligt. Ondanks de strategische diepgang is het in zijn aard een simpel spel. Hierdoor krijgt Onitama op Boardgamegeek maar een 1,69/5,00 voor complexiteit. Dat is vergelijkbaar met Monopoly!

Maar net als haar moeder is Onitama een spel met strategische diepgang. Eentje waarbij je je lange baard kan strelen, met intentie een stuk kan verplaatsen en dan voldaan een slokje thee drinkt. Oh, en er is Kung-Fu!

Beide spelers zijn meesters van een vechtschool, of shifu. En zoals dat met vechtscholen gaat moeten ze natuurlijk aan elkaar en aan zichzelf bewijzen wie nou de beste is. Dus nemen jullie je vier beste leerlingen mee naar een neutrale arena. Nu is het tijd voor een eervol gevecht. En er kan maar een winnaar zijn.

Hiervoor gebruiken jullie gevechtstechnieken zoals de beroemde kraanvogel, bidsprinkhaan en tijger. Deze technieken uiten zich als kaarten, maar vergis je niet. Alle informatie is open.

Elke keer dat jij een kaart gebruikt, komt die de volgende beurt in je tegenstanders hand. Andersom geldt dat natuurlijk ook. Dus denk goed na over je zetten en maak er het beste van. Weet jij je tegenstanders shifu van het veld te slaan, of hun poort te veroveren met de jouwe, dan win je het spel.

Net als in Schaken draait Onitama voor een groot gedeelte om hoe stukken kunnen bewegen, maar Onitama geeft er een unieke draai aan. In plaats van dat er verschillende soorten stukken zijn die elk hun eigen ding doen, is alles hier hetzelfde. Zelfs de shifu is niet krachtiger of zwakker dan de rest. Toch kan iedereen wat anders. En dat komt door de kaarten.

Wat jij kan wordt namelijk bepaald door de kaarten die je hebt. Daar staat een bewegingspatroon op afgebeeld waarmee je een stuk zou kunnen verplaatsen. En geen enkele kaart zit twee keer in de doos. Maar maken die kaarten dat jouw stukken andere zetten kunnen dan die van je tegenstander? Nou, ja en nee.

Als je een stuk verplaatst moet je namelijk de bijbehorende kaart in het midden leggen en vervangen met wat daar al lag. Dat houdt in dat je tegenstander na zijn zet jouw kaart ontvangt, en jij na jouw beurt de zijne, enzovoorts. Wat je stukken wel of niet kunnen is dus constant aan het veranderen. En omdat alle informatie open is kan je daar goed gebruik van maken. Een kaart wel of niet gebruiken kan een hoop veranderen in het spel.

Heb je de enige kaart die schuin naar rechts kan, betekent het dat je niet van die kant aangevallen kan worden terwijl jij dat zelf wel kan. Tenminste, tot het moment dat je de kaart eindelijk gebruikt. Dan worden de tafels ineens omgedraaid. En ondertussen kan jij niet recht vooruit en het duurt niet lang voor je leert dat dat een groot probleem is.

Strict gezien is deze subtitel niet helemaal waar. Er zit wel kans in Onitama, maar niet op een manier die iemand een definitief voordeel kan geven. Er worden aan het begin willekeurig vijf kaarten opgedeeld. Twee per speler en een in het midden. Met deze vijf kaarten wordt de rest van het spel gespeeld.

Dus er is kans in de vorm van de kaarten die dat potje aanwezig zijn, en wie met welke begint. Maar jouw start komt vanzelf bij je tegenstander terecht. En die van hem bij jou.

Onitama is een bijzonder spel dat zowel symmetrisch als asymmetrisch is. Aan de ene kant is er geen enkel moment waarop jouw opties en die van je tegenstander hetzelfde zijn. Tegelijkertijd zijn al jullie opties hetzelfde, al is het gebonden aan timing.

Waar de kaarten echt voor zorgen, is afwisseling. Schaken is afwisselend omdat er zoveel mogelijke zetten zijn. Maar in Onitama heb je een veel kleiner bord, en aanzienlijk minder stukken. In plaats daarvan zijn de kaarten, en daardoor je opties, steeds anders.

Het is niet mogelijk het spel helemaal tot in het hiernamaals te bestuderen en een opening uit je hoofd te leren. Sterker nog, het is niet mogelijk dezelfde opening uit te voeren. Je zal vloeibaar moeten blijven in je aanpak. Verder dan drie stappen vooruit denken wordt lastig, omdat je niet weet welke kaarten je dan hebt. Maar drie stappen vooruitdenken kan prima, en je voelt je dan net een generaal op een klein slagveld.

Zoals we al zeiden is Schaken in zijn aard een simpel spel. Er zijn zes verschillende soorten stukken, en het grootste deel daarvan beweegt een enkele stap, of in een rechte lijn. Maar de status van het spel, en de kleine regeltjes zoals en passant slaan en rokeren kunnen nieuwe spelers toch flink afschrikken. Voor Onitama is dat anders.

Het zal je maar een paar minuten kosten om het spel aan iemand uit te leggen. Je mag bewegen zoals op de kaarten staat afgebeeld. Als je beweegt moet je de kaart die je ervoor gebruikt inleveren en vervangen met wat in het neutrale gebied ligt. Je slaat door met één van jouw stukken op die van je tegenstander te stappen.

Een geslagen stuk wordt van het spel verwijderd. Je mag niet je eigen stukken slaan. Een stuk mag niet van het bord af stappen. Je wint door je tegenstanders shifu (of koning, voor het gemak) te slaan, of door de jouwe op je tegenstanders poort te plaatsen. Dat is alles. Met die uitleg kan je Onitama spelen.

Je hoeft niet eens te onthouden welke stukken hoe bewegen, omdat alles hetzelfde doet. In plaats daarvan hoef je alleen maar naar de kaarten te kijken. En omdat je jouw kaarten voor je op tafel legt kan je tegenstander gewoon zien wat jij kan.

Dit was een kijkje naar Onitama. Je vindt het spel op bol.com voor 36,99 euro. Ken je de kaarten ondertussen uit je hoofd en wil je nieuwe toevoegen? Dan kan je de uitbreidingen Sensei's Path en Way of the Wind aanschaffen voor 17,99 euro en 21,95 euro respectievelijk. Vond je dit artikel leuk? Dan zijn eerdere edities van bordspel van de week misschien ook iets voor jou. Of neem eens een kijkje naar onze nieuwere serie bordspel zondag.

Heb je vragen, opmerkingen of voorstellen voor een nieuwe editie? Laat het dan weten in de comments!