The Big Short Review - Het kapitalisme is kapot

Sinds The Wolf of Wall Street met Leonardo DiCaprio en het boek Kapitaal in de 21ste eeuw van Thomas Piketty zijn geldkwesties weer hip. In de The Big Short review lees je of die nieuwe film over de financiële crisis een van de beste die ooit gemaakt is over dit onderwerp.

Triple A-ratings. Synthetische subprime-hypotheekobligaties. Collateralized debt obligations (CDO). Credit default swaps. Ben je na deze begrippen al afgehaakt? Mooi, dat is precies wat de mensen op Wall Street bij het gewone volk willen bereiken.

Ze willen dat we ons dom voelen, of beter nog, dat we ze negeren, zegt verteller en Deutsche Bank-medewerker Jared Vennett (Ryan Gosling) in The Big Short. De nieuwe film legt vanuit verschillende personages de waargebeurde aspecten uit van de Amerikaanse huizenbubbel en de daaropvolgende hypotheek- en kredietcrisis.

Veel burgers én bankiers geloofden dat die niet te voorkomen was. Dr. Michael J. Burry (subliem geacteerd door Christian Bale), kapitaalmanager Mark Baum (even zo geweldig gespeeld door Steve Carell) en ex-bankier Ben Rickert (Brad Pitt) weten beter. De bankencrisis zag je van mijlenver aankomen, als je maar goed naar de achterliggende cijfers keek.

De ervaringen van deze drie lone wolves en een private-equityfonds van het duo Charlie Geller en Jamie Shipley zijn door Michael Lewis opgetekend in The Big Short, waarvan regisseur Adam McKay de gelijknamige film produceerde.

In het verhaal wordt met veel humor, intellect en satire de oorsprong van de economische crisis naar voren geschoven: rommelhypotheken, die door achterbakse zakenbankiers op onnavolgbare, slinkse wijze werden gebundeld in complexe obligaties. Vervolgens werden die aangesmeerd door slimme handelaars aan naïeve investeerders met veel koopkracht.

Zo niet Burry, Baum en Rickert. Als eenlingen doorzien zij de schimmige praktijken van de financiële sector, en besluiten het ondenkbare te doen: ze bieden tégen de in Amerika zo stabiel geachte hypotheken. Als Burry een verzekering wil aanvragen nadat hij de zogenaamde AAA-hypotheken bij Goldman Sachs koopt, wordt hij keihard uitgelachen.

Wat The Big Short voortreffelijk aan het publiek toont, is de bizarre winstmaximalisatie en de volledige absentie van een moraal kompas of geweten bij veel 'snelle jongens' op Wall Street. Hun American Dream is geen huisje, boompje, beestje, maar een luxe jacht, een veel te grote villa en na het werk naar de stripclub.

Dat de rijken moedwillig subprime mortgages verkopen aan immigranten 'die hun rentepercentages en premies in het contract toch niet doorlezen', wordt niet gezien als je reinste oplichterij maar als een werkend verdienmodel.

Burry en de anderen worden totale paria's in de bankenwereld. Als de baas van de briljante rekenaar met een glazen oog en sandalen, een studieschuld van 145.000 dollar en een naar autisme neigend gedragspatroon zijn geïnvesteerde geld terugeist, merkt Burry op dat hij niet fout zit, maar er te vroeg bij was (in 2005). Zijn manager vindt dat hetzelfde verhaal.

Uiteindelijk, als op 15 september 2008 Lehman Brothers failliet gaat en het personeel welbekend met zijn eigendommen in kartonnen dozen de straten van Manhattan opgaat, krijgen de 'helderzienden' gelijk. Op het einde van de film blinkt vooral hedgefondsbeheerder Mark Baum uit, die tijdens een paneldiscussie een pleidooi voor de medemens houdt.

Hij is het spuugzat dat de Grote Depressie in de jaren zestig, de internetbubbel in 2000 en nu de financiële crisis in 2008 nog steeds niet voor een cultuurverandering heeft gezorgd bij de banken.

Door hun aandelen, obligaties en andere monetaire parafernalia op precies het juiste moment terug te verkopen aan de nietsvermoedende banken die hen ooit ridiculiseerden, maken Burry, Baum, Geller en Shipley monsterwinsten van honderden miljoenen dollars. Maar diep van binnen weten ze: we zijn net zo erg als de rest in dit failliete kapitalistische systeem, ook al lichten wij de oplichters van de gewone man in de straat op.

The Big Short zorgt dan ook allerminst voor voldoening bij de kijker. Je weet dat het systeem nog steeds grotendeels op dezelfde corrumperende wijze opereert, van de daders achter het financiële wanbeheer zit welgeteld één persoon achter de tralies (van de Zwitserse bank Credit Suisse) en miljoenen werken zitten nog steeds werkloos thuis - als ze nog een huis hebben.

Deze film roept zoveel vragen en emoties bij je op, dat de gebeurtenissen voor en na de crisis nog lang in je hoofd blijven rondspoken. Hoe kon dit gebeuren? Sterker nog, hoe kan dit zo blijven doorgaan? Totdat je bedenkt dat de ratingbureaus door nota bene de banken zélf worden ingehuurd. En als even later een medewerkster van Standard & Poor's begint te flirten voor een baan bij een bank, zinkt de moed je helemaal in de schoenen.

The Big Short is een zeer goed gemaakte film, die met een uitmuntende cast, de juiste personages, een aansprekend onderwerp en vlotte dialogen, veel rake opmerkingen en een hoop natuurgetrouwe materie de juiste snaar raakt bij de kijker. De boosheid en onwetendheid van de burger over de Wall Street-zakenlui staan na het verschijnen van de documentaire Inside Job en het boek Dit kan niet waar zijn van Joris Luyendijk weer helemaal op de radar.

De financiële wereld als thema van een mainstream speelfilm is riskant. De film probeert zoveel mogelijk iconische plaatjes van de economische crisis in beeld te brengen, met een iets te flitsende en rommelige montage als gevolg. Ook de schokkende, close-up camerabeelden zal niet iedereen kunnen waarderen.

Maar zodra The Big Short op de proppen komt met hilarische uitlegvideo's van een naakte Margot Robbie in een bubbelbad, chefkok Anthony Bourdain in zijn keuken en Selena Gomez aan een pokertafel, snap je de absurditeit en complexiteit van de geldhandel al een stuk beter. Desondanks besef je een paar seconden later dat regisseur McKay precies die boodschap wil overbrengen: alleen als er naakt, eten of spelletjes op het spel staan, zijn we bereid om te kijken.