De unieke kracht van games - (1) De attractie van het gamen

In deze 5-delige serie bespreken we de unieke kracht van games: wat maakt gamen zo'n unieke ervaring en hoe verschilt het van andere media, zoals film of theater? In dit eerste deel bespreken we het spelelement in games als attractie en unieke kracht.

Stel je voor: je leeft eind 19^e eeuw en je hebt nog nooit een bewegend beeld gezien, maar alleen vage zwart-wit foto’s. De Lumière-broers zijn in je stad en kondigen aan dat ze een echte film gaan laten zien.

De projector in de zaal gaat aan en er verschijnt een foto op het doek van een trein. Je lacht even en denkt: ach, dit ken ik toch al?! Is dit nou waar iedereen zo enthousiast over is?

Maar dan gaat de projector draaien en begint het beeld te bewegen. De trein die stilstond op het doek begint ineens te rijden. Om je heen hoor je mensen schrikken en zie je ze serieus kijken en wijzen. De kinderen beginnen te huilen en moeders duiken weg. Wat een attractie; iedereen schreeuwt en lacht alsof ze in een achtbaan zitten!

Zo werden de eerste films ervaren door mensen uit die tijd. Tegenwoordig zijn we niet meer zo snel onder de indruk van een film of een bewegend beeld. Doordat het attractie-effect langzaam verdween hadden we andere elementen nodig om ons te boeien, naast een visueel spektakel.

En dus kregen we steeds meer verhaal, personages en zelfs een moraal te zien in films. Niet dat dat nou zo slecht is, maar het is niet de unieke kracht van een film, namelijk het tonen van bewegende beelden.

Natuurlijk zijn er films die zowel verhaal als beeld perfect weten te combineren en daardoor boven zichzelf uitstijgen (neem bijvoorbeeld The Matrix), maar een verhaal kan immers ook in een boek worden verteld; daar hebben we niet per se een film voor nodig.

Games doen het net even anders; het is een medium dat zichzelf telkens opnieuw uitvindt en met allerlei nieuwe technieken komt om het spektakel in leven te houden. Waar film heel snel op verhaal is overgestapt, blijven games vaak grotendeels hun unieke kracht behouden: het spelelement.

En dit spelelement blijft ons verbazen: denk aan de eerste keer dat je met Mario over een vijand sprong, dat je een auto stal in GTA, dat je met de Wii controller stond te bowlen of dat je voor het eerst in een grote open wereld terecht kwam als die van Oblivion.

Het is leuk om te zien hoe mensen van onze tijd reageren op bijvoorbeeld de Oculus Rift: ze schreeuwen, vallen, lachen etc. Precies zoals de mensen van eind 19^e eeuw die voor het eerst een film zagen. Games (en de technieken die daarvoor ontwikkeld worden) behouden hun kracht doordat ze zich blijven richten op het spelelement en spektakel.

Dit neemt niet weg dat sommige games een steengoed verhaal kunnen combineren met fantastische spelelementen (neem bijvoorbeeld The Witcher 3 of Uncharted). Nog weer andere games focussen juist meer op verhaal dan op spelelementen, zoals bijvoorbeeld Heavy Rain. Door veel interactieve cutscenes te gebruiken die een verhaal vertellen, zoekt Heavy Rain de grens op tussen film en game.

Toch zijn games vaak ontwikkeld met de nadruk op verhaal of gameplay, en is uiteindelijk het spelelement de unieke kracht van het medium.

Eerder hadden we een artikel over de kracht van Nintendo-games en hun constante kwaliteit. Deze zit deels in het feit dat het bedrijf snapt wat games zo uniek maakt: het spelelement staat altijd voorop bij Nintendo, en daar wordt alle tijd en moeite in geïnvesteerd. De recentelijk overleden Nintendo directeur Satoru Iwata gaf vaak in interviews aan dat games ‘leuk en speels’ moeten zijn, en dat is altijd de leidraad van het bedrijf geweest: Gameplay first.

Waar films hun eigen kracht hebben ingeleverd voor verhaalvertelling en zich daarin hebben geperfectioneerd, vinden games zichzelf telkens opnieuw uit en blijft het medium zich technisch door ontwikkelen. Dit levert heftige ervaringen op tijdens het gamen, die gamers maar al te goed begrijpen. Met allerlei nieuwe technieken op komst, behouden games voorlopig hun kracht: gamen blijft een attractie en spektakel op zichzelf.