Column: Maar wij roken wel

‘Roken is zoooo scoren in je eigen goal’ en ‘Roken is zoooo sambal bij’. Het zijn twee leuzen die de overheid gebruikt om ons jonge mensen van het roken af te houden. Leuk (?), maar ondertussen schreeuwen films en series heel wat anders.

In de jaren 60 had je de Marlboro Man. Een enorm sexy cowboy die met een sigaret uit zijn mond semi-zwoel in de camera keek. Roken was hot, roken was stoer en als je niet rookte of daar sceptisch tegenover stond, dan was je een mietje. Niet vreemd, want in die periode was het niet overal zo duidelijk dat het echt niet zo gezond was voor je binnenwerk.

Inmiddels weten we beter en helpt de overheid een handje mee om ons daar af en toe aan te herinneren. Je mag in een kroeg niet meer roken, maar als het een kleine kroeg is weer wel. Soms is het wat verwarrend. Wat het allemaal nog extra verwarrend maakt, is dat niet alle mediaproducten die wij nuttigen dezelfde boodschap verkondigen. Ik heb George Clooney bij elke hijs in The Monuments Men niet zien verschrompelen, sterker nog, die man wordt alleen maar mooier.

Vroeger waren het ook vooral de schurken die rookten, om te laten zien hoe door- en doorslecht ze waren. Tot zelfs hun verteerde longen aan toe schijnbaar. Denk aan Cruella DeVille in de live action Disney-film 101 Dalmations, of in actiefilms wanneer de held tegen de schurk zegt: “Je moet niet roken, die sigaretten worden nog eens je dood”. Meestal overleven deze mensen het niet en dat is maar goed ook, want het zijn immers de nare figuren die sneuvelen.

Tegenwoordig zie je roken in heel veel series en films voorkomen op een andere manier, een veel positievere manier zelfs. Bijvoorbeeld Frank Underwood in House of Cards die (soms zelfs met zijn vrouw) even een rustmomentje pakt in de vorm van een sigaretje roken op de vensterbank. En in The Monuments Men is roken niet alleen een manier om dominantie en in zekere zin overwinning te tonen, maar het is zelfs een levensreddend middel. Ook in Mad Men wordt er heel wat afgerookt en laten we ook de topserie Boardwalk Empire niet vergeten.

Ik was ervan overtuigd dat het verboden was om zulke zaken in Nederland op televisie uit te zenden, maar ook in een Nederlandse serie als Goede Tijden Slechte Tijden schijnt te worden gerookt. En wat dacht je van de televisieserie 24 Uur Met of Utopia? In Nederland schijnt het zo te zijn dat roken op de werkvloer verboden is. Aangezien acteurs op een set aan het werk zijn, mogen zij dus ook niet roken. Vreemd toch, dat het toch voorkomt?

In Amerika is er een wet, de Master Settlement Agreement die tabaksfabrikanten verbiedt filmproducenten te betalen om sigaretten of roken in de film te stoppen. Toch blijkt roken in ongeveer 85 procent van de meest populaire films uit het laatste decennium voor te komen. Zelfs films die voor alle leeftijden geschikt zijn bevonden. Hollywood-producenten mogen namelijk zelf wel roken in hun films stoppen en aangezien roken nog altijd aan genot wordt gelinkt, is het populair om daar gebruik van te maken.

Het kan echter als filmmaker ook wel eens tegen je werken. Zo waren DC-fans erg teleurgesteld in Superman II, de superheldenfilm waarin Lois Lane dol bleek op een sigaretje. Dezelfde Lois Lane die een wat bravere niet-roker is in de comics. Een pijnlijke fout die vast niet weer snel gemaakt zal worden, maar waardoor de film waarschijnlijk visueel aanzienlijk beter kon worden gemaakt. De filmmaatschappij had immers veel meer inkomsten omdat een bepaald sigarettenmerk er heel wat dollars voor over had de journaliste te laten roken.

Je kunt stellen dat al die peuken opsteken in sommige gevallen met het tijdsbeeld te maken heeft. In de tijdsbeelden waarin Mad Men en The Monuments Men spelen, was het immers hartstikke normaal om de ene sigaret met de andere aan te maken en lekker door te kachelen. Toch is het niet langer iets dat alleen schurken doen, sterker nog; schurken doen het tegenwoordig vrolijk met de de goedzakken.

Het is dus niet meer iets voor een minderheid en het voelt niet meer als iets negatiefs maar uiteindelijk toch weer iets stoers. Mad Men’s Don Draper wordt bewonderd, een man waarvan we allemaal houden terwijl we weten dat hij wel meer dan een slechte gewoonte heeft. Of Nucky Thompson, die het zelfs in het introfilmpje van Boardwalk Empire doet. Doodzonde.

Ik ben me ervan bewust dat het volgende dat ik schrijf me een mietje doet lijken, maar ik had mannen als Don en Nucky net zulke sterke personages gevonden zonder al dat gerook. Niet dat ik bang ben er zelf aan te beginnen, maar of je het nu wil of niet, onbewust zendt dit gedrag een boodschap uit naar de kijker. Af en toe is dat prima, maar vooral bij de heren in The Monuments Men zie je pas echt hoe hevig het is. En dat is waarschijnlijk nog veel gevaarlijker dan die Marlboro Men die jaren geleden al in de ban werd gedaan. Wie gelooft er immers nog in cowboys?