Column: Als je volwassen Star Wars wil, moet je niet zeuren als je het krijgt

Het tweede seizoen van Andor is begonnen op Disney+ en in de eerste drie afleveringen is meteen een hoop gebeurd. Eén van die gebeurtenissen krijgt wat kritiek omdat hij volgens sommige kijkers “niet past in Star Wars”. Maar als je jarenlang om volwassen Star Wars vraagt, moet je niet gek kijken als dit is wat je krijgt.

Het is inmiddels traditie dat als er iets nieuws uitkomt van Star Wars, dat gepaard moet gaan met controverse. In elk verhaal dat Lucasfilm naar buiten brengt is er wel een element dat sommige fans niet in ‘hun’ Star Wars willen zien, of dat respectloos zou zijn naar George Lucas, het oude Expanded Universe of iets anders dat arbitrair wordt uitgekozen als iets dat beter was dan wat Disney maakt.

In de afgelopen weken is de controverse dat Andor een heel erg volwassen thema aansnijdt: seksueel geweld en in het bijzonder verkrachting. Want in aflevering 3 probeert een officier van het Empire zichzelf op te dringen aan Bix Caleen. De officier weet dat Bix illegaal is op de planeet waar ze verblijft en wil die macht die hij over haar heeft misbruiken om aan zijn trekken te komen.

De scène is niet grafisch te noemen, maar hij is toch vrij walgelijk. Dat er fans zijn die die het liever niet hadden gezien in en in het vervolg doorspoelen kunnen we dan ook wel ergens begrijpen. Maar er wordt ook veel geroepen dat verkrachting niet past of hoort in Star Wars, dat het een te volwassen thema is voor de franchise. Dat slaat alleen werkelijk nergens op.

Seksueel geweld heeft namelijk al eerder in de franchise gezeten. Meerdere keren zelfs. Het meest prominente voorbeeld is de bikini die Leia moet dragen wanneer ze gevangen wordt genomen door Jabba the Hutt en waarin ze oncomfortabel dicht tegen hem aan moet liggen. Je ziet in deze scènes weliswaar geen verkrachting (de film was voor alle leeftijden), maar dat Jabba hier een intimeteitsgrens over gaat moet toch duidelijk zijn?

Als je dat doortrekt naar een serie die wat volwassener is, zoals Andor, is het niet zo vergezocht dat een poging tot verkrachting in Star Wars te zien is. Maar om de één of andere reden doet men net alsof dit de allereerste keer is dat machtsmisbruik in Star Wars zich uit in seksueel geweld.

Dat Leia’s tijd als Jabba’s slaaf niet herkend wordt als seksueel geweld heeft er wellicht ook mee te maken dat Leia in deze outfit decennia lang een sekssymbool is geweest. Ze was voor veel kijkers in die scènes geen misbruikte vrouw, maar een sexy vrouw. Voor het inzicht dat ze dat eigenlijk niet is, is een bepaalde volwassenheid nodig die bij sommige fans lijkt te ontbreken.

Want het is opvallend te noemen dat Andor kritiek krijgt voor het aanhalen van volwassen thema’s, terwijl er op social media al tijden stemmen opgaan dat Star Wars misschien eens iets moet proberen voor volwassenen. Wat daarbij wel opvalt is dat die ‘volwassenheid’ vaak geuit wordt met een leeftijdsclassificatie: men vraagt om bijvoorbeeld een “R-rated” film.

Maar zo’n leeftijdsclassificatie gaat niet om de thematische inhoud van een film of serie. Hij heeft er enkel mee te maken hoeveel er gescholden wordt en hoe gewelddadig of anderszins expliciet hij is. Nu Andor daadwerkelijk volwassen is, maar dan zonder liters bloed of naaktheid, wordt het bestempeld als saai of onnodig. Mensen wilden geen volwassen Star Wars, maar een Star Wars dat paste in een puberaal beeld van volwassenheid.

Een opvallend kritiekpunt dat wordt aangehaald is dat er andere manieren zijn om te laten zien dat het Empire slecht is. Sommige kijkers gaan zelfs zo ver om te zeggen dat het Empire dit niet goedkeurt of dat Darth Vader het persoonlijk niet zou tolereren. Dat Darth Vader/Anakin Skywalker meestal vaart op het morele kompas van een ander is het minste probleem met deze gedachtegang.

Het idee dat het Empire het niet goedkeurt is namelijk een wel heel bijzondere gedachtenkronkel. Zou het Empire in-universe precies dat statement maken als er beschuldigingen waren van seksueel misbruik die niet te negeren waren? Ja, waarschijnlijk wel. Maar zoals talloze schandalen in de echte wereld ons laten zien, is een officiële afkeuring uit de mond van een overheid of bedrijf, geen enkele garantie dat het er daar achter gesloten deuren volkomen normaal aan toe gaat.

Het idee dat het Empire direct afscheid zou nemen van een officier die burgers verkracht, berust op een verkeerd beeld van deze regering, namelijk dat hij slecht is omdat er een Sith Lord aan het hoofd staat. Maar ook zonder Palpatine zou het Empire slecht zijn.

Het is namelijk geen goed systeem dat misbruikt wordt door een dictator. De regering van het Empire is door een dictator opgezet voor systematische en systemische onderdrukking. Er zal misschien voor de vorm een keer ontslagen worden om een einde te maken aan een schandaal, maar bij een officier die resultaten behaalt zal niet snel gecontroleerd worden of er geen sprake is van machtsmisbruik, in wat voor vorm dan ook.

En dat is precies zoals het gaat in de echte wereld. Er komt weleens een flinke val uit de hoogte als iemand met macht het heel bont maakt. Maar in veel gevallen van machtsmisbruik, ook in de vorm van verkrachting, zoeken overheden en bedrijven eerder naar manieren om het schandaal de kop in te drukken, dan naar oplossingen voor het probleem.

Een slachtoffer wordt bijvoorbeeld ontslagen, of de dader wordt overgeplaatst zodat het slachtoffer geen last meer heeft van die persoon. Dat de dader gewoon een nieuw slachtoffer uit kan kiezen, wordt je geacht te vergeten.

Het is inderdaad oncomfortabel om (een poging tot) verkrachting te zien in het anders toch vrij humoristische en kindvriendelijke Star Wars. Maar dat is wat je krijgt bij een echt volwassen serie. Fictie, juist in de genres die we vaak zien als ideaal voor escapisme, is er om je een spiegel voor te houden, of om je iets te vertellen.

In het geval van Andor krijg je te zien hoe een fascistisch regime eruitziet als je hoort bij de bevolkingsgroep waarvan dat regime heeft besloten dat hij niet deugt. Andor laat je weten waar je bang voor moet zijn, waar je je tegen moet verzetten. En omdat de serie voor volwassenen gemaakt is, kan hij benoemen dat dat soort regimes ook mensen onderdrukken en misbruiken op manieren waar je misschien liever niet over nadenkt.

Maar misschien is het tijd dat je er wel over nadenkt. Die verontwaardiging over verkachting in Star Wars? Zet die om in verontwaardiging over verkrachting in het echte leven. Want het zit in Andor omdat het in het echt gebeurt. Als dat niet meer zo is, als niemand meer daarover de kop in het zand steekt, dan kun je het misschien hebben over of het nog thuishoort in Star Wars. Spoiler: op dat punt gaan we niet komen.