Tim's Vermeer (DVD) Review

Tim's Vermeer. We horen je denken: is Tim een ver familielid van die beroemde kunstenaar: Johannes Vermeer? Nee, dat niet. Wel is dezelfde Tim - wiens oorspronkelijke naam Tim Jenison is - helemaal in de ban van Johannes Vermeer en daar gaat deze documentaire over.

In de documentaire volgt de kijker Tim Jenison en hoe hij het gekke idee in zijn bol gehaald heeft om een Vermeer te schilderen. De man die met een penseel als zesde vinger geboren is, kan niet eens meer rustig slapen: hij móet een Vermeer maken.

Jenison is namelijk in de volle overtuiging dat de natuurlijke lichtval waar Vermeers schilderijen zo bekend om zijn, niet zomaar lukraak in de 17e eeuw op doek zijn gezet. Volgens Jenison heeft Vermeer technische hulpmiddelen gebruikt. Waar veel kunsthistorici en critici menen te denken dat Vemeer zijn stillevens schilderde naar observatie, heeft Jenison een ander idee: Vermeer had een hulpmiddel! Een soort camera obscura, maar dan anders.

De documentaire toont alle stappen die Jenison zet om aan te tonen hoe Vermeer schilderde en hoe hij lichtval pakte en dit als 'echt' op diverse doeken toverde. De prestatie die eruit voortkomt is verbluffend. Na jarenlange inzet lijkt Jenisons schilderij zowaar op een echte Vermeer. Daarmee is er geen keihard bewijs geleverd dat Vermeer daadwerkelijk zo te werk ging als Jensison denkt, maar de plausibiliteit is wel groter geworden.

Wat jammer is, is dat de documentaire enkel de noeste arbeid van Jenison volgt. Natuurlijk schopt hij heel wat kunstcritici en historici tegen de schenen met zijn opvatting, en jammer genoeg komen die mensen niet in beeld. Daarmee wordt een wat eentonig beeld geleverd van de mogelijke werkwijze van Vermeer.

Maar de documentaire moet dan ook niet te veel als keihard bewijs bekeken worden. Het enige wat Jenison wilde aantonen, is dat iemand die niet kan schilderen (zoals hij) met de juiste inzet van middelen en genoeg doorzettingsvermogen dat voor elkaar kan krijgen wat Vermeer deed. En dat lukt.

Het is een uitzonderlijk resultaat. Daarom ligt de focus in de documentaire dan ook puur en alleen op Jenison. De verbazing van de kijker wordt groter als het korte leven van Jenison geschetst wordt. Hij is een uitvinder, zo blijkt. In zijn leven heeft hij van alles in elkaar geknutseld. Ook heeft hij succesvol het bedrijf NewTek opgericht. Al gauw lijkt het erop dat Jenison bizar veel kan. Zelfs dingen die voor de gewone mens haast onmogelijk lijken.

De passie die Jenison heeft om zijn doel te bereiken, is waanzinnig. Hij heeft jarenlang aan het Vermeer project besteed, heeft zich ingelezen en is naar Delft gereisd. Vervolgens heeft hij de hele setting van het schilderij 'De muziekles' nagebouwd. Een bizarre klus die enorm veel toewijding heeft gevraagd.

En nadat de gehele setting gebouwd was, kon Jenison los: dag in dag uit strepen trekken met een penseeltje. Nadat het schilderij af was, zei Jenison dat hij respect heeft voor kunstenaars en nu pas weet hoe hard werken het was in de 17e eeuw. Het gaat om uren zitten in dezelfde houding, en maar doorgaan. Daarvoor moet je doorbijten. En dat deed Jenison. Of Vermeer nu écht zo geschilderd heeft zoals Jenison denkt, is nog altijd de vraag.

Er zijn geen officiële documenten uit de 17e eeuw die de gedachtegang bevestigen. Anderzijds kan wel de vraag gesteld worden: is een schilderij an sich niet een document? En is het bewijs nu niet gewoon geleverd? Hoe je het ook wendt of keert, voor kunstliefhebbers is de documentaire uiterst interessant.