Exodus Gods and Kings Review - Eenzijdige broederstrijd

In navolging van Noah, de bijbelse rampenfilm van regisseur Darren Aronofsky, komt Ridley Scott (Gladiator, Prometheus) met Exodus Gods and Kings. Twee films in een jaar tijd die een verhaal uit het Oude Testament naar het witte doek brengen. Is de tweestrijd tussen de Hebreeuwse Mozes en de Egyptische Ramses de moeite waard?

Mozes heeft het goed voor elkaar: als zoon van farao Seti en broer van troonopvolger Ramses leidt hij het leger van de befaamde Egyptische stad Memphis. Zodra hij het leven van Ramses redt in een spectaculair gevecht met het Hettietenvolk, spreekt Seti zelfs zijn voorkeur voor Mozes uit als toekomstig bestijger van de Egyptische troon.

Totdat Mozes na een geheime ontmoeting met een paar 'tweederangs' Hebreeërs (de slaven die de vooraanstaande bouwwerken in het oude Egypte construeerden) wordt verraden en bekend wordt dat hij geen Egyptenaar is.

Al vanaf de eerste minuut blijkt dat Ridley Scott niet over één nacht ijs is gegaan met Exodus Gods and Kings. De stad Memphis lééft, is enorm en toont alle facetten van de Egyptische cultuur. De slavernij die gepaard ging met de bouw van de beroemde piramides, het volk dat van top tot teen onder het woestijnzand is gewaaid, de exorbitante rijkdom van de farao en zijn hof.

Scott toont het contrast tussen de Egyptische elite en het gepeupel, dat al blij mag zijn dat zij zonder zweepslagen of dolksteken de dag doorkomen. De dynamiek van de Egyptische steden, de indrukwekkende visuele details en de aandacht voor tradities maken dat Exodus de setting overtuigend weet over te brengen.

Maar ook de gedeelte rondom de stad, waar een flink gedeelte van de film zich afspeelt, zorgt voor mooie plaatjes. De barre omstandigheden buiten de bewoonde wereld van het Noord-Afrikaanse land worden je tijdens het kijken van Exodus meer dan duidelijk. De gevechten zijn grootschalig, bloederig en intens, en de strijdwagens en pijlenregens vormen prima uiterlijk vertoon.

Ridley Scott en zijn team hebben goed nagedacht over de casting van Christian Bale als de Hebreeuwse leider Mozes. De acteur, vooral bekend van zijn rol als Batman in The Dark Knight-trilogie, is charismatisch maar komt niet te arrogant over, net als Mozes zelf. Hij is een begenadigd zwaardvechter en overlever, maar is zich tegelijkertijd bewust van zijn beperkte kunnen.

En daar komt God in beeld: niet als oude, wijze man of als bovennatuurlijke stem zonder fysieke aanwezigheid, maar als betweterig kind. Een goede vondst, aangezien God op die manier niet als een oppermachtige heerser over de mensheid wordt uitgebeeld, maar als een soort laatste redmiddel vanuit onverwachte hoek. 400.000 Hebreeuwse slaven kunnen immers niet door één gebeurtenis of persoon worden bevrijd, zelfs niet door Mozes.

Voor degenen die het Bijbelverhaal over de joodse profeet kennen, zullen de welbekende tien Egyptische plagen een feest voor het oog zijn. Krokodillen vullen de Nijl met bloed, insecten infecteren de halve Egyptische bevolking. Alle rampen worden op logische wijze met elkaar verbonden, waardoor er één (voor zover mogelijk in een Bijbelverhaal) wetenschappelijk verantwoorde kettingreactie ontstaat. De laatste toorn Gods in Exodus laat Ramses geen keuze: hij moet de slaven van zijn pompeuze bolwerk wel naar Kanaän laten gaan.

Over de rol van farao Ramses gesproken: die had wel wat groter mogen zijn. Vrijwel alle scènes waarin we hem zien, staan in direct verband met de handelingen van zijn broer Mozes. Gezien Exodus Gods and Kings zich nadrukkelijk profileert als de tweestrijd tussen Ramses en Mozes, had een prominentere invulling van zijn rol niet misstaan.

Hetzelfde geldt voor de 400.000 joodse vluchtelingen die Mozes mee op sleeptouw neemt naar Het Beloofde Land: van dat indrukwekkende aantal krijgen slechts twee personen een gezicht. Al zijn de prestaties van Nun (Ben Kingsley) en Joshua (Aaron Paul) prima in orde.

review" class="img-responsive" src="https://cdn.xgn.nl/upload/201412/t/exodus-gods-and-kings-review.jpg" />

Ramses en zijn slaven mogen dan te weinig in beeld komen, tijdens de scènes met Mozes in de hoofdrol beleeft deze film zijn hoogtepunten. In één van de laatste scènes van Exodus verwoordt de 'politieke vluchteling' een belangrijke probleemstelling als volgt: "De Hebreeërs hebben nu nog een gemeenschappelijk doel: ze zijn allemaal op de vlucht voor de Egyptenaren. Maar wat als we op het punt zijn aangekomen waarop we stoppen met rennen?"

Even later bedenkt de vraagsteller in een onderonsje met de 'kind-God' een passend antwoord; degenen die de Bijbel weleens vluchtig hebben doorgenomen, weten wat er wordt bedoeld. Met deze passage blijkt Exodus Gods and Kings niet alleen sociale, maar ook politieke problemen op mooie wijze bloot te leggen. Mozes' oplossing heeft vandaag de dag nog invloed op de wereld: het huidige Israël bloeit nog altijd, terwijl het Egyptische Rijk duizenden jaren geleden ineenstortte.