De unieke kracht van games - (3) Games als kunst

In deze 5-delige serie bespreken we de unieke kracht van games: wat maakt gamen zo'n unieke ervaring en hoe verschilt het van andere media, zoals film of theater? In dit vierde deel bespreken we games als kunst.

Gamers moeten zich nog vaak verdedigen in discussies over het nut van gamen en of het überhaupt wel meer dan simpele entertainment is. Boeken, films, schilderijen, theater en dans hebben zich al gemanifesteerd als erkende kunstvormen, maar games blijven achter. Op welke manieren kunnen we games als kunst beschouwen?

Schrijver Steven Johnson komt met een interessant voorbeeld in zijn boek “Everything bad is good for you” (een aanrader, overigens). Dit voorbeeld bestaat uit een goed gedachtenexperiment, wat erg tekenend is voor de vooroordelen die mensen hebben over games.

Hij stelt namelijk de vraag hoe het zou zijn als games waren uitgevonden in de tijd dat de boekdrukkunst opkwam (rond 1500), en boeken pas in de afgelopen jaren voor het eerst verschenen. Ouders zouden zich zeer ongerust maken over de invloed van boeken op hun kinderen:

In plaats van ondergedompeld te zijn in een kleurrijke wereld waarin ze zelf het verhaal kunnen ervaren in een sociale setting met anderen, waarbij ze hun eigen personages kunnen creëeren en leren dat ze iets voor de wereld kunnen betekenen, zitten ze nu bijna psychopatisch in een hoekje te staren naar een pagina met een beetje tekst. Ze zijn sociaal nergens meer voor bereikbaar, om nog maar niet te spreken over de passieve houding die het ze aanleert.

Waarschijnlijk zouden ouders zich ook nog zorgen maken over de gezondheid en hoe slecht het voor je ogen is om 's avonds nog stiekem in bed te lezen. Eigenlijk heeft elk nieuw medium deze 'ontgroening' gehad. Plato waarschuwde nog voor boeken, en film is (deels) ook nog steeds bezig om zich te bewijzen als volwaardige kunstvorm.

Maar hoe kunnen we games het beste als kunst beschouwen? Dit kan op heel veel verschillende manieren, aangezien er nogal wat verschil zit tussen games als Tetris en Until Dawn. Eigenlijk moet je de term 'games' dan zien als 'sport'. Je hebt badmintonners, die toch echt niks te maken hebben met gewichtheffers, hoewel ze beide onder de noemer 'sport' vallen.

Voor verhalende games is het makkelijk om zichzelf 'kunst' te noemen; je neemt dan het literatuurgedeelte van de game (het verhaal) en je bent klaar. Een goed verhaal betekent dan een goed kunstwerk.

Maar, veel games gaan een stuk verder.. Er zit vaak niet alleen een verhaal in, maar ook muziek en filmische shots. Daarnaast voegt het allerlei spelelementen toe, die uniek zijn voor games. Op die manier kunnen we zelf invloed uitoefenen op de virtuele wereld en het verhaal daarbinnen.

Tot slot kunnen we games zien als een vorm van beeldende kunst- het landschap uit The Witcher 3 is bijvoorbeeld geïnspireerd door de sombere taferelen van Jan-Pieter Breughel.

Misschien is een goede manier om games als kunst te beschrijven, de manier waarop Richard Wagner praatte over het gesamtkunstwerk. Volgens Wagner doet gesamtkunst iets bijzonders, wat individuele kunsten niet kunnen.

De bedoeling is dat er verschillende kunstvormen worden gecombineerd op het podium (in Wagners geval was dat de opera) waardoor de toeschouwer, door de briljante samenkomst van allemaal verschillende kunstdisciplines tegelijk, ineens een moment van uniek inzicht ervaart, waarbij zijn of haar verbeelding intensief wordt geprikkeld.

Eigenlijk doen games dit van nature; ze hebben de mogelijkheid om meerdere stijlen te combineren, zoals film, literatuur, muziek, beeldende kunst, theater, architectuur en dans.

Vooral 'open wereld' games willen deze combinatie aanbieden, en streven eigen naar het gesamtkunst-ideaal. Door alle kunstvormen te combineren creëren game-ontwikkelaars een ‘open wereld’, die aan elkaar hangt van losse kunstdisciplines.

Naarmate de games steeds complexer worden en uitgebreider, zullen ze ook steeds serieuzer worden genomen als kunstmedium. Toch zal het nog even duren; het is nog maar een jong medium, dat zichzelf bijna jaarlijks opnieuw uitvindt.