X-Men Apocalypse Review - Gered door Magneto en Jean Grey

Als je Deadpool meetelt, zijn er sinds 2000 alweer negen X-Men-films gemaakt door 20th Century Fox. Of het nieuwste deel zich in die reeks mag scharen, lees je in deze X-Men Apocalypse review.

De mensheid voelt zich sinds het begin der tijden de dominante soort op aarde. Toch blijft een deel van ons gefascineerd door een hogere orde; vroeger waren dat de goden, in de 21ste eeuw zijn dat, voor cultuurliefhebbers, de superhelden van Marvel en DC. In X-Men Apocalypse worden die twee bovennatuurlijke eigenschappen in het oude Egypte gecombineerd.

En Sabah Nur, alias Apocalypse (Oscar Isaac), de eerste mutant op aarde, en zijn 'Vier Ruiters van de Apocalypse' werden in het Cairo van 3.600 voor Christus verraden door de Egyptische bevolking. Zijn kolossale piramide (die qua ontwerp doet denken aan de Ancient Technology van de goden in Assassin's Creed) stort derhalve in en alleen hij blijft leven in een millennialange 'winterslaap' tot de jaren tachtig.

In dat tijdperk ontwaakt hij en verzamelt hij de nieuwe Four Horsemen: Storm (Alexandra Shipp), Psylocke (Olivia Munn), Angel (Ben Hardy) en oud bekende Magneto (Michael Fassbender).

Natuurlijk is de introductie van nieuwe personages prima voor de X-Men-franchise. Ook Nightcrawler (Kodi Smit-McPhee), Havok (Lucas Till) en de jonge versie van Jean Grey (Sophie Turner) beleven in de negende X-Men hun debuut. Alleen dit al is voor de niet-diehard-comicfan redelijk wat om te behappen, laat staan de semi-autonome verhaallijnen die gelijkertijd aan de orde zijn.

Zo beleeft Magneto/Erik Lensherr opnieuw een trauma dat hem tot woede en waanzin leidt, komen delen van de origin stories van Cyclops (Tye Sheridan) en Mystique (Jennifer Lawrence) weer aan bod en maakt Wolverine (Hugh Jackman) een vluchtige 'cameo'. Net als Avengers: Age of Ultron probeert X-Men Apocalypse veel te veel materie in een tweeënhalf uur durende blockbuster te proppen, met overload als gevolg.

Ironisch genoeg lijken die 150 minuten flink lang te duren. Daar is vooral de dialoog debet aan, want lead writer Simon Kinberg levert met Apocalypse, op het gebied van gespreksvoering, één van zijn minste producties af. Scènes duren soms te lang, waardoor ze uitgerekt en krampachtig overkomen, de emotionele overreding van Charles Xavier (James McAvoy) speelt iets teveel parten en de actie sequenties zijn meermaals onnodig bombastisch (denk Man of Steel) en niet in balans met het overaanbod aan rustige delen in de film.

Niet alle personages komen voorts goed uit de verf. Quicksilver (Evan Peters), die in het vorige deel Days of Future Past de show stal, speelt met gemak een van de hoogtepunten in Apocalypse. Daarbuiten komt hij helaas meer over als een flat character met matige lines ('I'm a total loser') en weinig inbreng. Hetzelfde geldt voor Nightcrawler met zijn neppe Duitse accent; hij is meer vorm (teleportatie) dan inhoud.

Maar het meest problematische in deze film is Oscar Isaacs rol als aartsvijand Apocalypse. De reden dat fans een superheld of -schurk omarmen, is diens zwakte: Superman en zijn Kryptonite, Magneto en alles wat niet uit metaal bestaat. Hij heeft kritiek op de politieke systemen en de nucleaire wapens, die tijdens zijn duizenden jaren afwezigheid zijn ontwikkeld door de mens.

Wat volgt, is het minst doordachte superheldenfilmcliché: talloze gebouwen (waaronder Auschwitz en de Amerikaanse mutantenschool) gaan er zonder enige meerwaarde aan. Wat Apocalypse uiteindelijk wil bereiken, wordt niet duidelijk - of het moet machtsvertoon en chaos zijn.

De lege huls die Apocalypse feitelijk is, wordt onvoldoende gevuld door de superkrachten die hij bij zijn reïncarnaties overneemt. Dat Isaacs karakter in dat proces dan maar eigenschappen van de X-Men leent, zegt des te meer over het gebrek aan een charismatische schurk met een concreet doel. Dit is wel vaker een misser bij superheldenfilms (Deadpool had bijvoorbeeld ook geen boeiende antagonist), maar 20th Century Fox had veel kunnen leren van Loki, The Joker en HYDRA.

Is het luiheid of nalatigheid? Wanneer Nightcrawler niet bij een gevangenis kan komen, maar wel bij de generator die die cel beveiligt, lijkt het op een combinatie van beide. En al het metaal op en in de aarde doet Apocalypse niets, maar de onbeschrijflijke kracht van X-Mens sterkste mutant maakt hem ineens zo kwetsbaar als Xaviers staartbeen.

Waar veel superheldenfilms dit gemis compenseren door de hoofdrolspeler meer smoel te geven, is dat bij X-Men een onmogelijke opgave: het unique selling point daarvan is immers dat zij een imposant team vormen. Gelukkig weten met name de jongere Jean Grey en Magneto de film nog wat aan te kleden.

In Days of Future Past was het hoofdthema racisme jegens mutanten; in Apocalypse draait het om fouten uit het verleden en vergeving. Al is de zin in X-Men Apocalypse die centraal zou moeten staan, voor een nu kale Professor X, werkelijk onvergeeflijk: 'Jij zult nooit winnen, want jij bent alleen en ik niet.' Dit had veel en veel beter gekund.